İran ve Pakistan Ekseninde Beluci Sorunu
Beluci ayrılıkçı örgüt Cundullah'ın eski lideri Abdülhamid Rigi
Beluciler Pakistan, İran ve Afganistan içerisinde dağınık yaşayan bir halktır. Belucilerin birçoğunun amacı ise bu üç ülkeden toprak alarak bağımsız bir Beluci devleti kurmaktır. Pakistan’daki Belucistan eyaleti Pakistan topraklarının dörtte birini oluşturmaktadır. Başkenti ise Khetta’dır. İran’daki Sistan-Belucistan Eyaletinin başkenti Zahidandır. İran’daki Beluciler Sünni’dir. Pakistan’daki Beluci nüfusu 7 milyon, İran’daki ise 900 bin civarındadır.
Belucilerin aynı zamanda Kürtlerle de akrabalıkları bulunmaktadır. Beluci kelimesi göçmen anlamına gelmektedir. Belucilerin Halep’teki Kürtlerle akrabalıkları bulunmaktadır. Beluci alt kolu olan Brohoyiler de onlara yakındırlar. [1] Bu yakınlıktan ötürü ayrılıkçı Beluciler Kürt bağımsızlığını da istemektedir. Aynı zamanda Barzani’nin 2017'deki bağımsızlık referandumuna açıktan destek vermişlerdi.
Öncelikle meseleye İran’daki Belucilerin siyasi yönleriyle bahsetmek istiyorum. İran’daki Beluciler Pakistan’daki Belucilerden farklı olarak siyasi çizgilerini mezhep üzerinden benimsemektedir. Bu yüzden İran’daki Beluci terörist grubu ise El-Kaide’ye yakınlığıyla bilinen Cundullah (Allah’ın Askerleri) adlı örgüttür. Örgütün kurucuları ise Rigi kardeşlerdir.
2005’te bu örgüt İran Devrim Muhafızları subayı Şahab Mansuri’yi kaçırdı ve daha sonra öldürdü. Görüntülerini ise El-Arabiya’ya göndermişti.
2007 senesinde bir otobüse düzenledikleri saldırıda 11 İran Devrim Muhafızını öldürdüler.
2009’da bir camiye intihar saldırısı düzenlediler ve bu saldırıda 25 kişiyi öldürdüler.
Yine aynı sene 15’i Devrim Muhafızları'ndan olan 40 kişi Cundullah’ın düzenlediği bir bombalı saldırıda hayatını kaybetti. Ölenlerden biri Devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri komutan yardımcısıydı. Buna benzer Cundullah’ın birçok terör eylemi bulunmaktadır.
Daha sonraları ise örgütün liderlerinden Abdülhamid Rigi yakalandı ve suçunu itiraf etmesinden sonra idam edildi.
Bununla birlikte Abdülhamid Rigi’nin kardeşi Abdülmelik Rigi de İran istihbaratı tarafından yakalanarak idam edilmiştir. İdam edilmeden önce Amerika’yla olan ilişkilerini ve Amerika’dan destek aldıklarını itiraf etmiştir. İran istihbaratı Abdülmelik Rigi’yi uzun bir takibat sonucunda yakalamıştır. Rigi Afganistan’daki bir Amerikan üssünden çıktığında İranlı ajanlar onun üzerine çökmüştür ve İran’a getirmiştir. Yapılan sorgulamanın ve yargılamanın ardından işlediği terör suçu nedeniyle idam edilmiştir.
Pakistan’daki Belucilere gelirsek; onlar en çok Beluci nüfusunu barındırmaktadırlar. Pakistan’daki Belucilerin liderliğini Navab Ekber Khan Bugti yapıyordu. Bugti aşiretinin önemli liderlerinden biriydi. Navab Ekber Khan Bugti’nin Pakistan’ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah ile yakın dostluğu bulunuyordu. Ancak zamanla Beluciler ile Pakistan devleti arasında bir takım soğukluklar meydana gelmiştir. Pakistan Belucileri devlet memuru olarak işe bile almıyordu. Beluciler en çok da fakirlik içinde yaşamaktan şikayetçiler. O zamanlar İran’la Pakistan Beluci konusunda bir müttefik olarak İran şahı Pakistan’a Belucilerle olan mücadelesi nedeniyle savaş uçakları bile hediye etmişti. [2]
Daha sonraları ise Pakistanla İran’ın Beluci konusundaki ittifakı İran İslam Devrimi’nden sonra mezhepsel bir çerçeveye bürünerek Pakistan’da ülkenin dörtte birini meydana getiren 45 milyonluk Şii nüfusu hedef haline gelmiştir. Hatta öyle ki bizzat Pakistan istihbaratı olan ISI (Inter Services Intellegence) tarafından desteklendiği söylenen Leşker-i Cengevi’nin Pakistan’daki Şiilere düzenlediği saldırılarda bugüne kadar 20 bin kişi hayatını kaybetmiştir.
Ancak ne var ki daha sonraları İranla Pakistan’ın Beluci konusundaki ittifakı zamanla perçinleşti. Pakistan eski Devlet Başkanı Pervez Müşerref döneminde adeta Belucilere savaş ilan edildi ve Beluci isyanı bastırıldı. yetmedi, Belucilerin lideri Navab Ekber Khan Bugti Pakistan askerleri tarafından öldürüldü. Tüm bunlarla birlikte İran’daki Beluci kıvılcımı da söndürülmüş oldu. Tüm bu eylemlerin aslı, İranla Pakistan’ın kendilerine Beluciler üzerinden bir komplo kurulduğuna dair olan inançta yatmaktadır.
Pakistan'daki Beluci aşiret lideri Navab Ekber Khan Bugti
Aynı zamanda Pakistan’daki Beluci Halk Kurtuluş Cephesi’ni Hindistan desteklemektedir. İsrail istihbaratının da desteklediği iddia edilmektedir. Bunun nedeni ise İsrail’in Pakistanla İran sınırının tam arasında bir Beluci devletinin meydana gelmesini sağlayarak bu iki düşman ülke arasındaki doğalgaz ticaretini önlemek ve ayrıca İsrail’in müttefiki olan Hindistan’ın da rahatlamasını sağlamaktır. Nitekim İsrail, Keşmir'deki Pakistanla Hindistan arasındaki Kargil Savaşı’nda Pakistan’a karşı Hindistan ordusuna askeri destek sağlamıştır. Çünkü İsrail hem bir nükleer güç sahibi bir İslam ülkesi olması hasebiyle Pakistan’ı tehdit olarak görmektedir hem de Filistin ve Lübnan direnişene destek veren ülke olarak İran’ı tehdit addetmektedir.
Mamafih, Belucilerle olan mücadelenin sonrası yıllarda İran ile Pakistan doğalgaz anlaşması imzalamıştır ve Pakistan İran’dan doğalgaz almaya başlamıştır. Tüm doğalgaz Pakistan’ın Beluci bölgesindeki Gvadar limanında rezerve edilecekti. Pakistan doğalgaz almaya devam ederken Pakistan Başbakanı Navaz Şerif döneminde Suudi Arabistan Pakistan’a milyarlarca dolar kredi vererek bu anlaşmayı bloke etmeye çalışmıştır ve Pakistan döşenen doğalgaz borularını yarım bırakmıştı. Suudi Arabistan’ın bunu yapması Navaz Şerif’in o dönem başbakan olması nedeniyle kolay bir icraat idi. Çünkü Navaz Şerif Suudi Arabistan’ın adamıdır.
Gvadar limanı ve Çin arasındaki trafiği gösteren bir harita
Belucilerin tehdit olarak gördüğü bir diğer unsur ise Belucistan’daki Çin varlığıdır. Pakistan’daki Belucistan Halk Kurtuluş Cephesi özellikle bölgedeki Çinli işçilere ve unsurlara karşı saldırılar gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda Çin, Pakistan’ın en önemli bir müttefiki olarak (özellikle Keşmir meselesinde) Belucistan bölgesinde istihbari anlamda da hüküm sürmektedir. Çin, Gvadar’da bir liman inşa ederek 5 milyar doların üzerinde para harcamıştır. Çin oradan bütün ihracatlarını Pakistan’a sağlayarak Beluci bölgesi üzerinden Pakistan’da ticari anlamda nüfuz sağlıyor. Bu yüzden Batı ve Hindistan Belucileri Çin etkisine karşı da bir alternatif olarak görmektediler.
En son geçtiğimiz mart ayında Belucistan Halk Kurtuluş Cephesi, Pakistan'ın Belucistan Eyaleti'nde bir trende 214 kişiyi rehin almıştı [3] ve bu rehine krizinde 27 militan Pakistan ordusu tarafından öldürüldü. [4] Daha sonra ise yine Belucistan Eyaleti'nde güvenlik güçlerini taşıyan bir otobüse düzenlenen saldırıda 5 kişi hayatını kaybetmişti. [5]
Kaynakça:
[1]: Muhammed Emin Zeki Beg - Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Nubihar Yayınları, 2010
[2]: Tarık Ali – Düello / Amerikan Gücünün Uçuş Rotasındaki Pakistan, Agora Kitaplığı, 2008
[3]: https://tr.euronews.com/2025/03/11/pakistanda-trene-saldiri-214-kisi-rehin-alindi
Yorumlar
Yorum Gönder