Kutsal Bir Sırp Bayramı: Vidovdan

Sırplar için kutsal bir gün vardır. Bu gün ayrıca bir tatil günüdür. Adı ise Vidovdan'dır. Ayrıca Zziz Vitus günü olarak adlandırılır. Dan kelimesi Sırpça'da gün demektir. (vidov - dan: vidov günü). Bu gün 28 haziran'a denk gelmektedir.

Bu bayram kutsiyetini Kosova Savaşı'ndan alır. Bu savaşta Osmanlı ordusu ile Sırp ordusu savaşmıştır ve Sırplar yenilmiştir. Kral Lazar Hrebelyanoviç ve damadı Miloş Obiliç başları kesilerek idam edilmiştir. Bu yenilgiye rağmen Sırplar bu savaşı bir galibiyet ve bayram olarak değerlendirir. Çünkü Sırp milliyetçiliğinin mitolojik anlayışına göre Kral Lazar rüyasında Tanrı'yı görür, ona cennetin krallığını mı yoksa savaşta galibiyeti mi tercih ettiğini sorar. Lazar ise cennetin kralığını tercih etmiştir. Bu savaştan sonra Lazar'ın damadı Miloş Obiliç Sultan I. Murad'ı sapladığı hançerle öldürmüştür. Böylece bu savaştan sonra Miloş Obiliç Sırplar için milli bir kahraman haline gelmiştir. Lazar'ın diğer damadı Vuk Brankoviç savaşta ihanet ettiği gerekçesiyle hain olarak nitelendirilir. Savaşın meydana geldiği yer Kosova, kudüs şehri gibi Sırpların kutsal toprağı haline gelmiştir. Savaşın meydana geldiği Priştine'nin doğusundaki yer Kosovo Polje, Gazimestan ve Blackbird Fields olarak adlandırılır. Ayrıca kosova, bağımsızlığından önce Sırplar tarafından Metohiya (kiliseye ait topraklar) olarak da adlandırılmıştır. [1]

Bu kutsanmışlık algısı Sırplar için bir "seçilmiş" ve "tanrısal halk" (nebeski narod) anlayışını meydana getirir. Türklere karşı Avrupa'yı koruduklarını iddia etmişlerdir. Hatta Nikola Tesla,

"Sırplardan daha üzücü kaderi olan bir millet zor bulunur. İmparatorluğu neredeyse Balkan Yarımadası'nın tüm kuzey bölümünü ve günümüz Avusturya'sının büyük bir kısmını kucaklayan Sırp ulusu, 1389 yılındaki Kosova Savaşı'ndan sonra sefil köleliğe doğru çekildi. Avrupa, hiçbir zaman, kendi özgürlüğünü feda ederek istilasını engelleyen Sırplara olan borcunu ödeyemez." demiştir. [2]

2015'te Türk Forumu konferansında tanıma fırsatı bulduğum Virginia Üniversitesi'nin zihin ve insan ilişkileri merkezi'nin yöneticisi Vamık Volkan bu kutsalcı anlayışı konferansta şöyle değerlendirmişti:

"Sırplar Kosova Savaşı'ndan sonra Lazar Hrebelyanoviç ve damadı Miloş Obiliç'i adeta İsalaştırdılar ve toplumsal olarak mitolojik kahramanlar haline getirdiler. Lazar'ın tabutu tüm sırp köylerinde dolaştırıldı. Sırp şairler Lazar için epik şiirler yazdılar. Kosova onlar için kutsal bir yer haline geldi. Lazar'ın naaşını bu yüzden Kosova topraklarına defnetmeye çalıştılar. Bosna Savaşı'nda Miloşeviç ve Sırplar bu ruhu yeniden canlandırdılar. Slobodan Miloşeviç Srpların bu mührü vurmasının zamanı geldi diyerek, Kosova Savaşı'nın ilânını Lazar ile Miloş'un ölüm tarihine (28 haziran) denk getirdi." 

Sultan I. Murad'ı öldüren Miloş Obiliç'in heykeli

Peki Vidovdan günü (28 haziran)'de neler oldu?:

- Makedon ve Hırvat milliyetçileri tarafından Fransa'da suikastle öldürülen Yugoslavya Kralı Aleksandr, Yugoslavya'nın üniter bir devlet olarak ilan ederek anayasayı Vidovdan gününde ilan ettirmiştir. Bu yüzden bu anayasa "Vidovdan Anayasası" olarak adlandırılır. Hırvatlar ise Yugoslavya'nın üniter değil federatif bir yapıya sahip olmasını istiyordu. Yugoslavya bu anayasayla Sırp tasallutu haline girmiştir. I. dünya savaşında Sırplar ekonomik zarar ve yıkım görmüştür. Sırplar Hırvatları elinde tutarak Hırvatların ekonomisini kontrol altına almayı istemiştir. [3]

- Sırp milliyetçisi Gavrilo Prinsip, Avusturya Arşidükü Ferdinand ve hamile eşini Miljatska Nehri'nin üzerinde bulunan Latin Köprüsü'nde vurarak öldürdü ve Avusturya Sırplara savaş ilan ederek I. Dünya Savaşı başlamış oldu. Bu suikast 28 Haziran Vidovdan gününde gerçekleşmiştir. Sırp milliyetçisi Kara El örgütünün yardımıyla olmuştur. Sırplar Avusturyalı Habsburg yönetiminin Bosna'daki Sırplara hükmetmesinden rahatsızdı.

- Sırp lider Slobodan Miloşeviç meşhur Gazimestan konuşmasını 28 haziran'a denk getirmiştir. Bu konuşmayı Kosova'da yaparak 1 milyon Sırp'a hitap etmiştir. Bu konuşmada artık büyük Sırbistan'ın kurulacağı ve Sırpların kölelikten kurtulacağı vurgulanmıştır. Bu Kosova'ya ve Bosna'ya savaş ilanı anlamına geliyordu.

Slobodan Miloşeviç

- II. Dünya Savaşı'nda Çetnik hareketinin eski voyvodası ve Draja Mihailoviç'in yardımcısı Momçilo Cuyiç, Bosna Savaşı döneminde San Diego'da ikâmet etmekteydi. Artık kendisi yaşlıydı ve Sırp halkının voyvodası olarak Sırp Radikal Partisi'nin lideri Vojislav Şeşel'i seçmiştir. Bu unvanı verdiği töreni ise 28 haziran'a denk getirmiştir. Ancak bu unvanı verdiğine daha sonra pişman olduğunu açıklamıştı. Çünkü Vojislav Şeşel bir komünist olan Miloşeviç'ten, savaş suçları mahkemesine delil göndermemesi karşılığında başkan yardımcısı makamını almıştı.

- Slobodan Miloşeviç, savaş suçları için Lahey'e gönderilişi Vidovdan gününe denk getirilmiştir. Miloşeviç mahkemeye teslim edildiği anda yanında bulunanlara "Elveda Sırp kardeşlerim. gerçekten de beni çok ucuza sattınız!" demiştir. Çünkü artık Slobodan Miloşeviç muhalifleri tarafından Sırbistan adına başarısız olduğu değerlendirilmişti ve Otpor gibi muhalif hareketler canlanmıştı. Yaptırımlar da Sırbistan ekonomisini vurmuştu. Miloşeviç'in devrilmesine ise bunlar neden olmuştur.

Savaş suçlularının teslim edildiği minvalde, Ratko Mladiç'in ve Radovan Karaciç'in mahkemeye teslim edilmesini protesto edip, duvarlara graffiti yazan sokak hareketinin ismi ise Kosova Savaşı'nın tarihinden dolayı "1389"dur.

Özet geçmek gerekirse, Boris Tadiç gibi AB yanlısı politikacıların savaş suçlularını teslim etmesi sırpların gururunu incitmiştir. Bu yüzden şu an, eski Sırp Radikal Partisi üyesi olan Aleksandr Vuçiç başbakanlık, Tomislav Nikoliç ise cumhurbaşkanlığı görevini yapmaktadır. Putin'in Rusya'nın gücünü toparlayıp eski ihtişamını vurgulaması Sırplar adına yeni bir Miloşeviç mirası ve Vidovdancı ateşin yanabileceği anlamı getirebilir. Yugoslavya dağıldığında Boris Yeltsin ve Miloşeviç arasında derin bir çatlak bulunmaktaydı. Gorbaçov Kırım'da tatildeyken köklü komünistler tarafından darbe yapıldığında Miloşeviç ekibi bunu şampanya patlatarak kutlamıştı. [4] Ancak darbe girişimi başarısız olmuştu. Yeltsin, NATO'nun Sırbistan'ı bombalamasına da göz yummuştu. Günümüzde artık Putin Rusya'sı ile Sırpların Balkanlar'da eski ihtişam özlemi, Kırım'ın da ilhakıyla yeniden Rus ve Sırp Ortodoks kardeşliği uyumunu inşa etmiştir.

Kaynakça:

{1]: Osman Baymak - Kosova, Bay Yayınları, 2008

[2]: Marc J. Seifer - Nikola Tesla, GeoTurka, 2016

[3]: Caner Sancaktar - The Serbo - Croat Relations In Yugoslavia, Tasam Yayınları, 2010

[4]: Vidosav Stevanoviç - Halkın Tiranı Miloseviç, Kapı Yayınları, 2005