Moğol Bir Şii Hükümdar: Olcaytu

İran'ın Zencan Eyaleti'ndeki Sultaniye şehrinde İlhanlı hükümdarı Olcaytu'nun türbesi bulunur. Sultaniye şehri bizzat Olcaytu tarafından kurulmuştur ve İlhanlıların başkenti yapılmıştır.

Şiîlik İran'da ilk kez Olcaytu tarafından o dönemde resmî mezhep olarak ilân edilmiştir.

Olcaytu, Hille ekolünün meşhur Şiî âlimlerinden Allâme Hillî'nin tesiriyle Hıristiyanlıktan Şiîliğe geçmiştir. Allâme Hillî Olcaytu'nun güvenini kazanmıştır, Olcaytu sürekli onun ilim meclisinde bulunmuştur. Olcaytu Allâme Hillî'nin ilim meclislerinde Sünnî âlimlerle olan tartışmalarını dinlemiştir hep. Aynı zamanda Allâme Hillî diğer aşırılık yanlısı Gulât-ı şia'ya karşın bazı sahabelere sövülmesine karşı çıkmıştır.

Olcaytu Necef'te Ali bin Ebu Talib'in türbesini ziyaret ettikten sonra resmî olarak Şiiliğe geçmiştir. Olcaytu Şii olduktan sonra adı Muhammed Hüdabende olmuştur. Hüdabende Farsça'da Allah'ın kulu demektir. Sünniler ise buna tepki olarak Olcaytu'ya harbende (eşeğin kulu) demişlerdir.

Olcaytu döneminde sikkeler üzerindeki Halife Ebu Bekir es-Sıddık ile Ömer bin Hattab'in isimleri kaldırılarak yerine "Aliyyun veliyullah" (Ali allah'ın velisidir) ibaresi eklenmiştir.

Olcaytu, Ebu bekir ve Ömer'in kabirlerini yıktırmak için üç bin askerden oluşan kuvveti Medine'ye göndermişti. Ancak bu hareket başarısız olmuştu. Bu teşebbüs Sünnîlerin tepkisini çekmişti.

Irak Moğol istilasına uğramadan önce ise Sünnîler tarafından Şiî türbelerine saldırılar gerçekleştiriliyordu. Örneğin Bağdat'taki Şiî Kerh mahallesindeki bazı çatışmalardan sonra Sünnîler Şiîlerin yedinci imamı olarak kabul edilen Musa Kazım'ın türbesini tahrip etmişlerdir. Gazan Mahmud döneminde ise bir Şii cuma namazı sonrası yakılarak öldürülmüştü. Moğolların istilasında Şiilerin Abbasilere karşı bu yüzden Moğollara desteği söz konusu olmuştu.

Olcaytu'nun Ortadoğu'yu Şiîleştirme hayali vardı. Bu hayaline ise ilk olarak Mekke ve Medine'den başlamak istiyordu. O dönem Mekke ve Medine Memlükler idaresi altındaydı. Mekke Emiri Humeyse Olcaytu'dan destek istemişti. Olcaytu ise Horasan'da devâsâ bir ordu kurarak harekete geçmek üzereydi. Ancak bu düşünce Olcaytu'nun 34 yaşında zamansız ölümü sebebiyle akamete uğramıştır. Daha sonra Olcaytu'nun oğlu Ebu Daid'in Sünnî olması nedeniyle Ortadoğu'yu Şiîleştirme hayali de tamamen ortadan kalkmıştır.

İlhanlıların Şiiliğe meyyal olmasındaki neden, İlhanlıların rakipleri olan Sünnî Memlüklere karşı Şiîliğin alternatif bir mezhep olarak görülmesidir. Bu dönemde Şiilere karşı Sünnî Memlükleri destekleyen en meşhur islâm âlimi ise İbn Teymiyye'dir. İbn Teymiyye İlhanlılara karşı cihat ilân etmişti.

Kaynakça: Hanifi Şahin - İlhanlılar Döneminde Şiilik, Ötüken Neşriyat, 2010