Amerika'nın Vietnam Sendromu ve Kamboçya'da Kızıl Khmerler Felâketi

Vietnam, Fransa Kralı III. Napolyon döneminde sömürgeleştirildi. Ho Chi Minh’in öncülüğünde Vietnam Fransa’ya karşı bağımsızlık mücadelesi verdi ve 1945’te bağımsızlık bildirgesini yayınladı.

Vietnam, Fransa’ya karşı birinci Hindiçin Savaşı denilen bağımsızlık mücadelesini başlattı. Savaş dokuz sene sürdü.

Daha sonra Amerika ve Sovyetler’in girişimiyle 1954’teki Cenevre Konferansı’nda Vietnam, Kuzey Vietnam ve Güney Vietnam olarak ikiye bölündü. Bu taksimin amacı, Vietnam üzerinde Amerikan ve Sovyet çatışmasını önleyip bir uzlaşıya varmaktı.

Güney Vietnam’ın başına ise devlet başkanı Ngo Dinh Diem geçirilmiştir. Diem Katolik bir Vietnamlıydı. Frankofon kültürlü biriydi.

Kuzey Vietnam’da komünistler örgütleniyordu. Çin tarafından destekleniyorlardı. Komünistlerin amacı Vietnam’da toprak reformu yapıp feodal liderlerin elinin altındaki toprakları alıp ırgatlara dağıtarak onların üretime katkıda bulunmasını sağlayıp devlet kapitalizmi oluşturmaktı. Yani sosyalist bir düzen kurmayı amaçlıyorlardı.

vietnamlı komünistler yıllarca ormanlardaki gerilla kamplarında eğitim görmüşlerdir. Bu yüzden çok fazla savaş tecrübesine sahiptiler. Bu gerillalara ise Vietkong denmektedir. Bu gerillaların tecrübe sahibi olması sayesinde Amerikalılar Vietnam’da yenilmiştir. Vietnam Savaşı’nda 4 milyon sivil ve Vietkong savaşçısı hayatını kaybetmiştir. Bununla birlikte 60 bin Amerikan askeri hayatını kaybetmiştir.

II. Dünya Savaşı’nda Japonlar Vietnam’ı işgal etmiştir. Vichy Fransa’sına bağlı Fransa sömürgesi Japonlarla Vietnam’da işbirliği yapmıştır.

Amerikalı askerler Vietnamlıları aşağılamak için onlara “Gook” (budala, pislik, yabancı) derlerdi.

Vietnam’daki Katolik nüfusu, Fransız sömürgesinin aşıladığı Fransız kültüründen etkilenerek Katolikliği seçmiş kişilerin torunlarıdır. Bunların birçoğu ise varlıklı insanların torunlarıydı. Fransız sömürgesi döneminde toprak ağalarının çocukları devlet kademesinde görev alıp Fransızca öğreniyorlardı. Fransız kültürüne hayran bireyler haline geliyordu.

Amerika’nın amacı Kuzey Vietnam’ı tamamen yıkarak Güney Vietnam’ı kuzeye bütünleştirip tek Vietnam kurmaktı.

Amerika’nın Vietnam’a olan müdahalesindeki nedenlerden biri, Güney Vietnam düşerse komünizmin bütün Hindiçin topraklarına yayılacağı korkusudur. Nitekim Amerika Vietnam’da yenildikten sonra öyle de olmuştur. Amerika Başkanı Nixon Watergate Skandalı’ndan dolayı görevini bırakınca Kamboçya’da komünist Kızıl Khmerler yönetimi devralmıştır.

Ho Chi Minh

Vietnamlı çiftçilerin mahsullerinin %50’si toprak ağalarına giderdi, geri kalanların birçoğu ise devlete giderdi. Bu yüzden çiftçiler kazanamazdı, gerektiği kadar kazanamadıkları için yetersiz beslenirlerdi. Bu yüzden de toprak reformu istiyorlardı. Vietnam’a sosyalizm geldikten sonra mahsullerin sadece %30’u alınmaya başlandı. Mahsullerin çoğunu pirinç oluşturmaktadır.

Amerika Vietnam’ı 1973’te terketmiştir, Güney Vietnam rejimi ise 1975’te yıkılmıştır.

Vietnam Savaşı’ndan sonra General Lon Nol, Kamboçya Kralı Norodom Sihanuk’u devirmiştir. Sihanuk, Kızıl Khmerlerle işbirliği yapıp Lon Nol’u devirmeye çalışmıştır. Kızıl Khmerler başkent Phnem Penh’i ele geçirip Lon Nol’u devirdi ve başa Pol Pot geldi. Kızıl Khmerler orta ve elit sınıfı ortadan kaldırarak bir tarım sosyalizmi kurdu. Okulları kapitalizmi öğütlediği gerekçesiyle kapattırdı. Öğretmenler kurşuna dizildi. Budist rahiplere baskı uygulandı. Ölüm tarlaları denen yerlerde çalışan insanlar çalışma şartlarının ağırlığından dolayı hayatını kaybetmiştir. Çalışmaya takati kalmayan insanlar öldürülmüştür. Bu insanların çocukları gelecekte intikam almasınlar diye kafatasları ağaçlara vurularak öldürülmüştür. Bu ölüm tarlalarında 2 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir.

Daha sonra Vietnamlılar 1979'da Kızıl Khmerlere karşı harekâta girişti. Çin destekli Pol Pot rejimi Vietnamlıların askeri müdahalesiyle devrildi. Yerine Vietnam destekli Hun Sen getirildi. Aynı zamanda Pol Pot döneminde Kamboçya’daki Vietnamlılara baskı ve katliam uygulanıyordu. Bir Kamboçyalı’nın eşi Vietnamlıysa, Vietnamlı eş ve onun akrabaları kurşuna dizilip öldürülüyordu. Çünkü Pol Pot rejimi komünist olmakla birlikte Khmer milliyetçisiydi. Diğer yandan müslüman azınlıklara da domuz eti yediriyorlardı.

Pol Pot’un Kamboçya’da kurduğu tarım sosyalizmi sisteminde, köylülerden pirinç mahsulü alınır ve bu pirinçlerin çoğu başkentte komünist yönetime teslim edilip çin’e gönderilir. Çin ise komünist yönetime silah, para ve askeri danışman gönderirdi. Ancak Çin’in gönderdiği ekonomik destekten en çok komünist parti yararlanmaktaydı.

Pol Pot

Vietnam, Kamboçya’ya 300 bin asker göndermişti. Vietnam’ın 50 bin askeri Kızıl Khmerlere karşı yürüttükleri mücadelede hayatını kaybetti. İşin ilginç yanı Kızıl Khmerleri Çin desteklemekle birlikte Amerika da desteklemekteydi. Nedeni ise yenildikleri Vietnam’dan intikam almaktı. Amerika Kızıl Khmerlere silah gönderirdi. Kızıl Khmerler, Amerikalılardan aldıkları mayınlarla birçok Vietnam askerini öldürmüştür. Vietnam Çin’e karşı Rusya’dan destek alıyordu. Vietnam kamboçya’da 10 sene kadar kalmıştır. Sovyetler Birliği 1989’da çatırdayıp yıkılmaya başlayınca Rusya vietnam’a artık askeri ve mâli destek verememeye başlamıştı. Hâl böyle olunca Vietnam Kamboçya’da sürdürdüğü askeri gücün mâliyetini de kaldıramayıp askerlerini geri çekmiştir.

Vietnam Kamboçya’yı işgal ettikten sonra Çin Kamboçya’ya girmiştir fakat Vietnam’ın şiddetli direnişiyle karşılaşınca geri çekilmiştir.

Lon Nol başa geldiğinde Kamboçya’yı Amerika ile ittifaka soktu. Kamboçya Kralı Sihanuk Çin’e kaçıp orada Kızıl Khmerlerle ittifak kurdu. Sihanuk döneminde (Vietnam Savaşı döneminde), Kamboçya’daki Kızıl Khmerlerin kampları Amerikan uçakları tarafından bombalanıyordu. Sihanuk buna müsaade ediyordu.

Kamboçya’da Pol Pot döneminde Vietnamca konuşmak ve Vietnamlılarla dost olmak yasaklanmıştı. Vietnamca konuşanlar ve Vietnamlılarla dost olanlar hakkında tutuklama emri çıkarılıyordu.

Kamboçya’da Vietnam işgali varken Phnem Penh hükümeti tamamen Vietnam kuklasıydı.

Pol Pot bir Khmer milliyetçisi olarak Khmer İmparatorluğu’nun ortaçağdaki Ankor Wat dönemini örnek alıyordu.

Kısacası Kızıl Khmerlerle Vietkonglar birbirini bu yüzden sevmez…

Kaynakça: Jonathan Neale - Amerikan Savaşı Vietnam, Metis Yayınları, 2016