Nepal'deki "Z Kuşağı Devrimi" Ne Anlama Geliyor?
Nepal'de 4 Eylül'de hükümet Facebook, Instagram, WhatsApp, YouTube, X, Reddit ve LinkedIn gibi sosyal medya ağlarına erişimi engelledi. Bu ise Nepal'de çoğu Z Kuşağı olan binlerce gencin sokağa dökülmesine neden oldu. Nepal'de gençlerin sokağa çıkmasını tetikleyen tek neden bu değildi elbette. Nepal'de yolsuzluk ve nepotizm (akraba kayırmacılığı) almış başını gidiyordu. Kimi politikacıların çocukları sosyal medya ağlarında şatafatlı videolarda boy gösteriyordu, kimi siyasiler halkın parası olan kooperatif fonlarını hortumluyordu. Bu gibi olumsuz şeyler Nepal halkı nezdinde bardağı taşıran son damla oldu.
Nepal siyasilerinin hem halkın zenginliklerini söğüşleyip hem de halkın özgürlüklerini kısıtlaması halkı çileden çıkardı ve Nepal ordusu sokaklardaki göstericilere gerçek mermilerle müdahale etti ve ölü sayısı şu an 51'e yükseldi ve yüzlerce de yaralı var.
Tüm göstericiler bir olup Nepal Meclis binasını, bakanlıklara ait binaları, başbakana ait özel konutu ve bakanlara ait evleri ateşe verip yaktılar. Göstericiler tarafından cezaevine baskın yapılıp birçoğu azılı suçlu olan 15 bin mahkûm dışarı salındı.
Diğer yandan yolsuzluk suçlamalarının hedefindeki kişilerden olan Maliye Bakanı Bishnu Prasad Paude göstericiler tarafından tekme tokat dövüldü ve en sonunda canını kurtarmak için kendisini nehrin serin sularına attı.
Nepal Başbakanı Khadga Prasad Sharma Oli çığırdan çıkan tüm bu olaylar karşısında görevinden istifa ederek helikopterle Dubai'ye kaçtı. Göstericiler geçici Başbakan olması için Yargıtay Başkanı Sushila Karki'yi önerdi. Bakalım kim bu geçiş sürecinin başbakanı olacak.
Şimdi gelelim bu gelişen olayların dış politikadaki dengelerle nasıl oynayacağına... Geçtiğimiz yıllarda benzer olaylar Güney Asya'da Bangladeş'te ve Sri Lanka'da gerçekleşmişti.
2024 yılında Bangladeş Başbakanı Şeyh Hasina Vecid, yapılan protesto gösterileri sonucunda istifa edip devrilmişti. Şeyh Hasina Vecid, Bengal Körfezi'ndeki St. Martin Adası'nı Amerikan üssü yapılması için Amerika'ya açmaması ve Çinle yakın ilişkilere sahip olması nedeniyle devrildiğine inanıyor. Eğer Amerika'nın dediklerini yerine getirseydim Amerika tarafından devrilmezdim diyor. [1]
Aynı şekilde 2022'de devrilen Sri Lanka Başbakanı Gotabaya Rajapaksa da Çinle iyi ilişkilere sahipti.
Peki Nepal'in Çin için anlamı nedir?
Nepal eskiden krallıkla yönetilen bir ülkeydi. Nepal krallık sistemine rağmen 1990'da anayasal monarşi sistemini benimseyerek parlamentoyu açmıştır. Ülkedeki kral feodal düzeni ve kast sistemini destekliyordu. Ancak 1996 yılında Nepal'deki Maocu komünistler krallığa savaş ilan ederek Nepal İç Savaşı başlamıştır, bu savaş 10 yıl sürmüştür ve 17 bin kişi hayatını kaybetmiştir, 150 bin kişi yerinden edilmiştir. İç savaşta krallığı Amerika, Maocu komünist gerillaları ise Çin desteklemişti.
2001 yılında bu iç savaşta Maocu komünist gerillalar Nepal Kralı Birendra'yı ve ailesini düzenledikleri bir saldırıyla öldürmüşlerdi.
2005'te ise Kral Gyanendra parlamentoyu feshedip bütün gücü elinde toplayınca halk sokaklara döküldü, bütün muhalif fraksiyonlar birleşti. 2006'da kral bu kararından caymak zorunda kaldı. 2008'de Nepal'de monarşi kaldırılarak cumhuriyet ilan edilmiştir.
Krallık döneminde Nepal bir Hindu devleti olarak tanımlanıyordu. 2015'te iç savaştan sonra yazılan anayasada Nepal'e laiklik getirilmiştir ve bunu Maocu komünistler sağlamıştır. Yani Nepal ne bir din devletidir ne de bir krallıktır. Ne var ki Nepal'de devam eden sokak gösterilerinde monarşi yanlıları da boy gösterip "Krallık istiyoruz!" ve "Nepal Hindu devleti olarak ilan edilsin!" demektedirler. [2]
Sokak gösterileri nedeniyle istifa eden eski Nepal Başbakanı Sharma Oli ilk yurt dışı ziyaretini Hindistan'a değil Çin'e düzenlemişti. Oli Çinle daha iyi ilişkilere sahip olmayı tercih ediyordu. Bu ise Çin'le sorunları olan Hindistan'ı kızdırıyordu ve Hindistan Nepal'e petrol ve gaz yaptırımı uygulamaya başlamıştı. Aynı şekilde Sharma Oli Nepal Komünist Partisi'nin de bir başkanı olarak Çin'in devlet ideolojisiyle paralellik göstermektedir. [3] Bu yüzden Nepal'deki gösterilerde birçok gösterici komünist partinin bayraklarını yakmıştır.
Kısacası Nepal'deki halk devrimi, dış politika anlamında renkli devrim rüyasının da bir göstergesi olabilir. Gösterilerde onlarca kişi açılan ateş sonucu öldü fakat bir gösterici ordu düşmanımız değil asıl hedefimiz hükümettir demektedir. [4]
Nepal İç Savaşı döneminde Çin tarafından desteklenen Maoist komünist gerillalar ve Amerika tarafından desteklenen feodalite yanlısı kral denklemi akla gelmişken, günümüzdeki olaylar sonucunda Çin yanlısı bir başbakanın Nepal'de devrilmesi elbette Amerika ve Hindistan'ın işine gelebilir. Bakalım Nepal'deki olayların seyri neyi gösterecek, geçiş hükümeti nasıl sağlanacak. Nepal'de yolsuzluktan ve nepotizmden uzak şeffaf bir siyasi erk kurulabilecek mi bunu zaman gösterecek.
[2]: https://www.aljazeera.com/news/2021/1/11/thousands-in-nepal-demand-return-of-centuries-old-monarchy
[3]: https://www.globaltimes.cn/page/202412/1324222.shtml
[4]: https://www.theguardian.com/world/2025/sep/10/nepal-gen-z-protests-corruption
Yorumlar
Yorum Gönder